Prva prava banka u Srbiji
U Karađorđevoj ulici broj 48 nalazi se jedan od najveličanstvenijih objekata u Beogradu, sagrađen između 1905. i 1907. godine. Ova zgrada, danas poznata kao zgrada Beogradske zadruge, izgrađena je kao upravno-poslovni objekat Beogradske zadruge, prvog srpskog društva za osiguranje osnovanog 1882. godine. Na samoj zgradi stoji natpis „Odeljenje za bankarstvo osnovano 1882“, a mnogi smatraju da je ovo bila prva prava banka u tadašnjoj Srbiji.
Istorija i Izgradnja
Naručilac objekta bilo je Srpsko osiguravajuće društvo, a planove za izgradnju uradili su renomirani arhitekti Andra Stevanović i Nikola Nestorović. Radove su izvodili čuvena braća Štok, Adolf i Jovan. Zgrada je zidana pod patronatom Luke Ćelovića Trebinjca, koji je do smrti bio njen direktor i većinski vlasnik. Podignuta je na mestu nekadašnje Male pijace, pa su je mnogi građani nazivali upravo „Mali pijac“.
Arhitektura i Dizajn
Zgrada se sastoji od podruma, prizemlja i sprata. Stil same zgrade pripada eklekticizmu sa dosta secesionističkih elemenata. Korišćene su najmodernije tehnike i materijali tog vremena, od armiranog betona do dekoracija u veštačkom kamenu. Plastičnu dekoraciju na fasadi uradio je likorezac Franjo Valdman, dok su slikarske radove glavnog ulaza izveli Bora Kovačević i Andrija Domeniko. Slikarije na staklu delo su R. Markovića. Enterijer ovog zdanja krasi grupna kompozicija „Afrodita sa dva amora“.
Gornje stepenice
Značaj i Namena kroz Istoriju
Sve do Drugog svetskog rata zgrada je pripadala akcionarskom društvu Beogradska zadruga. U posleratnom periodu, u nju su se uselile mnoge ustanove i delatnosti za koje nije bila namenjena kada je građena. Najduže se u njoj zadržao Geološki zavod ili Institut za hidrotehnička i geološka istraživanja, koji je kasnije iseljen iz zgrade u Karađorđevoj 48. Prema predlogu Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, zdanje Beogradske zadruge namenjeno je za zadužbinu sveukupnog stvaralaštva Srba u svetu.
Restauracija i Savremena Uloga
Zgrada je nekada imala predivnu svečanu salu sa mermernim stubovima i zidovima od ogromnih crvenih granitnih ploča, prošaranih belo-žutim tonovima. Vremenom je sala prefarbana u sivu boju, čime je izgubila svoj prvobitni izgled. Početkom devedesetih godina arhitekta Zoran Jakovljević iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture izvršio je restauraciju enterijera. Povodom stogodišnjice postojanja, zgrada je ušla u Nacionalni investicioni plan za kompletnu adaptaciju. Nedavno je zgrada potpuno renovirana i postala je centar projekta „Beograd na vodi“, koji se finansira iz UAE.
Zgrada Beogradske zadruge nalazi se pod zaštitom od 1966. godine, kada je proglašena za kulturno dobro od velikog značaja.
